اکثر ملک ها به دست معمارساخته شده و مهندس ناظر جدا برای کار نداشته اند، یا ساختمان هایی در کناره شهر ها احداث شده که پیش از این جزو محدوده شهری به شمار نمی آمدند و رفته رفته جز محدوده شهری شده اند. برخی مواقع هم کاربرد سازه با گذر زمان عوض شده و ماهیت ساختمان مسکونی به ساختمان تجاری یا اداری تبدیل شده است. در اینگونه موارد صاحب ملک برای انتقال ساختمان خود، تخریب و بازسازی یا انجام فعالیت های شهرداری به گواهی پایان کار احتیاج دارد.

چگونه استحکام ساختمان را ارزیابی کنیم؟

تشخیص و تعیین نوع ساخت بنا به عوامل زیادی بستگی دارد و روش های مختلفی برای شناخت نوع سازه وجود دارد. 7روش شناخت نوع سازه به ترتیب بررسی اجمالی برای ارزیابی انواع ساخت و ساز، قاب ساختمان (ISO Class I, IBC Type V)، اسکلت ساختمان (ISO Class I, IBC Type V)، بنایی Joisted (ISO Class 2, IBC Type III, IBC Type IV)، غیر قابل احتراق سبک (ISO Class 3, IBC Type IIB)، بنایی غیرقابل احتراق (ISO Class 4, IBC Type IIA)، مقاوم در برابر آتش اصلاح شده (ISO Class 5, IBC Type IB)و مقاوم در برابر آتش (ISO Class 6, IBC Type IA) می باشد.

مصالح استفاده شده در ساختمان :

المان ها و مصالحی که در ساختمان استفاده می شوند از عوامل اصلی طبقه بندی نوع ساختمان می باشند که استفاده از هرکدام می تواند در نوع ساختمان تاثیر گذار باشد. استفاده از چوب,آهن و یا سنگ و .... مصالحی هستند که درمقاوم سازی و استحکام ساختمان تاثیر بالایی دارند و برای ارزیابی مقاومت ساختمان بررسی می شوند.

المان های تاثیرگذار در استحکام ساختمان اسکلت ساختمان,دیوارهای باربر بیرونی,دیوارهای باربر داخلی,دیوارهای غیرباربر خارجی و جداکننده,دیوارهای غیرباربر داخلی و جداکننده,ساخت کف شامل تیرها و تیرچه ها و ساخت سقف شامل تیرها و تیرچه ها می باشد.

مسئولیت های برگ استحکام بنا :

برگ استحکام چندین برابر برگ تعهد پایانکار مسئولیت و ریسک، برای مهندس ناظر دارد.

اولاً در برگ تعهد پایانکار ناظر استحکام ساختمان را تأیید نمی کند بلکه فقط انطباق ساختمان اجرا شده با نقشه ها را تأیید می کند. حال آنکه در برگ استحکام همانطور که از نام آن پیداست مهندس باید استحکام بنا را تأیید نماید. چنانچه مهندس ناظر استحکام بنائی را تأیید کرده باشد، در صورت وقوع حادثه، حداقل ۵۰ درصد از خسارات وارده سهم تقصیر دریافت خواهد کرد و این بیش از دو برابر سهم تقصیر معمول مهندسان ناظر در حوادث ساختمانی می باشد.

ثانیاً مهندسی که اقدام به صدور برگ تعهد پایانکار می کند، خود بر احداث ساختمان، نظارت داشته است و کاملاً می داند که در زیر این لایه های نازک کاری چه سازهای اجرا شده است. اما کسی که برگ استحکام ساختمان صادر می کند هیچ اطلاعی از وضعیت سازه ساختمان نداشته و مشخص نیست ساختمانی که سال ها پیش بدون نقشه و مهندس ناظر اجرا شده است، چه سازه ناایمنی دارد.

بنابراین ناگفته پیداست که حرف عده ای دلال برگ مهندسی که ادعا دارند برگ تعهد استحکام ساختمان هیچ تعهدی برای مهندس ناظر ایجاد نمی کند، تا چه حد لغو و دور از واقعیت می باشد. اگر چنین بود، چرا شهرداری یکی از شروط صدور پایان کار را برگ استحکام بنا قرار داده است؟ دلیل این موضوع دقيقاً انتقال مسئولیت استحکام بنای ساخته شده از دوش شهرداری بر دوش مهندس ناظر می باشد.

ساختمان هایی که با وجود جواز و نقشه و مهندس ناظر ساخته می شوند؛ نام مالک، طراح، سازنده و ناظر آن ها معلوم است و بلافاصله پس از هر حادثه ای که برای ساختمان رخ دهد، افراد فوق مسئول خواهند بود. ساختمان های بدون جواز و نقشه اما هیچ معلوم نیست که سازنده آن ها چه ما بوده است و لذا مسئولیت استحکام ساختمان بر عهده شهرداری قرار می گیرد. شهرداری هم با تمام توان سعی در انتقال هر چه سریع تر این مسئولیت به مهندسان ناظر دارد.

در مواردی دیده شده است که برای تعمیرات ساختمان، بهره برداری های تجاری و آموزشی و حتی اضافه کردن آسانسور به ساختمان، شهرداری مالک را ملزم به تهیه برگ استحکام بنا نموده است. على رغم مخاطرات و صدمات فوق الذکر صدور برگ تعهد استحکام بنا روال صحیح و اصولی خود را دارد که متأسفانه هیچ گاه به مهندسان ناظر آموزش داده نشده است و هیچ نهادی بر اجرای صحیح این روال، نظارتی نداشته است.

برگه استحکام بنا چیست؟

بعضی از ساختمان‌ها مهندس ناظر ندارند، به شکل معمار ساز ساخته شده‌اند و بعضی پایان کار ساختمان را ندارند یا به مرور زمان، کاربری آن‌ها از مسکونی به تجاری یا اداری تغییر کرده است. مالکین این ساختمان‌ها با توجه به نیازشان برای انتقال ملک، تخریب و نوسازی یا احتیاج به پایان کار و انجام کارهای شهرداری و امور نقل و انتقال، نیازمند پایان کار می‌شوند.

شهرداری‌ها برای صدور پایان کار برای ساختمان‌های مذکور، مالک را ملزم به تهیه و ارائه برگه تعهد نظارت با تایید و مهر ناظر می‌کنند. به این برگه، برگه استحکام بنا گفته می‌شود. بر اساس این برگه، مهندس اعلام می‌کند که از ساختمان مورد نظر دیدن کرده و استحکام آن را تایید می‌کند. با توجه به برگه استحکام بنا، اگر در حین استفاده از ساختمان به خاطر عدم ایستایی آن حادثه‌ای اتفاق بیفتند، مهندس، مسئول آن حادثه خواهد بود.

مهندس ناظر جهت ارائه برگه استحکام بنا از چه مواردی بازدید می‌کند؟

بررسی مدارک و بررسی استحکام ساختمان با توجه به مدارک و شواهد موجود که شامل نقشه‌های وضع موجود است و در صورت نیاز دستور انجام آزمایش‌های مربوط صادر و به مالک ابلاغ می‌گردد. بازدید از محل چاه‌های موجود در ملک (حوادث بسیاری در این مورد مشاهده ‌شده است.)، محل‌های خروج آب باران از ساختمان، بازدید از پشت‌بام و کلیه محل‌های ساختمان هرگونه شکستگی دیوار، شکستگی سقف، ترک و ریزش باید دقیقا مورد بررسی قرار بگیرد.

پله‌ها، نرده‌ها، جان‌پناه‌ها، پنجره‌ها و درب‌ها حتما باید مورد بازرسی قرار بگیرد. املاک تخلیه باید از لحاظ درب ورودی، نرده‌های حفاظ، سیم، سیم‌های برق، لوله‌های آب و شیرآلات و لوله‌های گاز مورد بازرسی قرار بگیرد. سنگ‌های آب‌چکان و سنگ‌های قرنیز پشت‌بام و سنگ‌های نما باید مورد بازرسی قرار بگیرد و در صورت مشاهده هرگونه علامت و تغییر رنگ و شل شدن یا افتادگی، مالک را ملزم به رفع موارد نقص کند.

روش های مقاوم سازی ساختمان ها :

مقاوم سازی با استفاده از FRP :

سیستم مقاوم سازی سازه های بتنی با کامپوزیت FRP  می باشد. در این روش دسته های الیاف پس از آغشته شدن در رزین بعد از عبور از یک قالب در کنار هم قرار گرفته و یک پروفیل دارای مقطع ثابت منشوری را به وجود می آورند.

از FRP در تقویت  استحکام ستون ها و تیرها، مقاوم سازی دال ها و اتصالات، دیوارهای برشی بتنی، دیوارهای آجری، مقاوم سازی پایه و عرشه پل ها و . . . می توان استفاده نمودFRP. می تواند شکل پذیری دیوارهای بنایی را افزایش داده و آنها را مهار نماید بنابراین برای مقاوم سازی سازه های بنایی نیز مناسب می باشد. پس از سال ها مطالعه بر روی خوردگی، مقاوم سازی با FRP به عنوان یک جایگزین مناسب برای آرماتور های فولادی کششی در بتن پیشنهاد می شود.

مقاوم سازی با اضافه کردن دیوار برشی یا اضافه کردن بادبند فلزی :

به علت سختی بیشتر دیوار برشی نسبت به بادبند، تعداد دهانه‌های لازم برای تعبیه دیوار برشی کمتر از دهانه‌های لازم برای بادبند است که در نتیجه طرح مقاوم سازی مشکلات کمتری در زمینه معماری بوجود می‌آورد. برای اتصال دیوار به ستون باید از خاموت های دورپیچ ستون یا بولت به عنوان برشگیر در ارتفاع ستون استفاده کرد.

برای اتصال دیوار به سقف هم باید تمهیداتی اندیشید. نکته مهم دیگری هم که در مورد استفاده از دیوار برشی باید به آن توجه کرد این است که به علت نیروی زیادی که در پی دیوار برشی بوجود می‌آید، احتمالا نیاز به شمع دارد تا بتواند نیرو‌ها را به زمین منتقل کند.

روش هاپکن :

این روش بسیار کم خرج است و در مناطقی که از نظر مقاومت در مقابل زلزله از سطح پایینی برخوردارند بسیار مناسب و مقرون به صرفه می باشد.دیوارهای این خانه از بتن ساخته شده و به وسیله میله‌های فلزی کششی عمودی کاملا فشرده می‌شوند.در این ساختمان‌ها از مصالحی استفاده می‌شود که کار گذاردن آن ها به آسانی صورت می‌گیرد.

این ساختمان می‌تواند طوری ساخته شود که در آن اصلا از ملات استفاده نشود، دیوارها فقط از طریق همان میله‌های کششی به اندازه کافی محکم و مقاوم می‌شوند. بدین ترتیب سوار کردن دیوارها بر روی ساختمان، تغییر شکل ظاهری آن ها و جابه‌جا کردن آن ها بسیار آسان می‌شود.